Border Collie köpek cinsi, İşkoçya ve İngiltere arasındaki tepelik sınır bölgesinde koyunları kontrol etmek için yetiştirilen çalışkan bir köpek türüdür. İsimlerindeki “Border” kısmını bu bölgeden alırlar. Sürülerini gözleri ile kontrol etmeleriyle tanınırlar. Orta boylu, çok atletik, oldukça zeki ve enerji dolu bir köpektir. Sınırsız enerji, dayanıklılık ve çalışma isteğine sahip köpeklerdir. Yüksek enerji seviyesi ve zihinsel uyarılma ihtiyacı olan bu köpeklerin meşgul olması gerekir, aksi takdirde kendilerini eğlendirmek için yaramazlık yapabilirler. Ne yazık ki bu köpeği evlerine alan çoğu kişi bu enerjikliğe yetişemediği için barınaklara ve sokaklara bu köpekleri terk etmektedir. Bugün bile çiftçiler ve çobanlar dünya çapında sürü gütmek için Border Collie cinsi köpekleri kullanmaktadırlar. Border Collie cinsi köpekler çobanlık yetenekleri ile tanınsalar da, her türlü görev için eğitilebilirler ve doğru sosyalleşme ile mükemmel aile üyesi olabilirler. Ülkemizde de oldukça popüler olan Border Collie cinsi köpekler bahçeli evler ve çiftlikler için mükemmel dostlardır. İnsan arkadaşlarıyla sıkı bağ kurabilen bu tatlı köpek cinsinin özelliklerinden bakımına blog yazımızda detaylıca inceliyoruz.
Çoban köpeği sınıfında olan bu enerjik köpeklerin yükseklikleri 46 ve 56 cm arasında, ağırlıkları ise 13 ve 22 kg arasında değişir. Erkekler 48-56 cm boyunda ve 16-22 kg ağırlığındayken, dişiler 46-53 cm boyunda ve 13-18 kg ağırlığında olurlar. Boyları ve ağırlıklarıyla Border Collie cinsi köpekler orta boylu köpeklerdir. Genellikle boylarından daha uzun yapıdadırlar. Sert bir dış tüy ve yumuşak alt tüyden oluşan çift katmanlı kürkleri, düz veya dalgalı olabilir. Kürkleri birçok farklı renk ve kombinasyonda olabilir. Tek renk, çift renk, üç renk ve desenli şekilde görülebilir. Gözleri yaygın olarak kahverengidir ancak gri, ela, sarımsı ve mavi renkleri de görülebilir. Bunun yanında bir çok farklı renkte olabilir. Genel olarak kürkleri, siyah, beyaz, mavi, gold, lila gibi birçok renkte görülebilir. Ömürleri 10 yıl ve 17 yıl arasında değişir. Oldukça zeki olan bu köpekler enerjik, itaatkar, hevesli, atletik, sadık ve uyanıktır. Bu nedenle egzersiz ihtiyaçları yüksektir. Hipoalerjenik bir tür değillerdir. Kökenleri ise İskoçya’dır.
Border Collie cinsi köpeklerin sürüleri kontrol etme şekli gerçekten ilham vericidir. İşinin ustası bir sanatçı gibi, yoğun bakışları ve sezgileri ile sürüyü kontrol etmesi etkileyicidir. Çok yüksek enerji ve dayanıklılığa sahip olan bu köpekler günde 80 kilometreden fazla koşabilirler. İdeal bir çalışma köpeği söz konusu olduğunda, Border Collie’dan daha iyisi yoktur. Border Collie cinsi köpekler sadece koyunları değil, çocuklar, kediler, sincaplar ve arabalar da dahil olmak üzere hareket eden her şeyi kontrol edebilirler. Bu köpeklerin havlama, ısırma gibi içgüdüleri eğitim ile engellenemez, egzersiz ile belirli alanlara yöneltilmesi gerekir. Bu açıdan çok özel köpeklerdir. Bu nedenle apartman hayatına pek uygun değillerdir. Her gün yapılan günlük yürüyüşler ve oyunlar bu köpek türü için yeterli değildir.
Border Collie, onların aktifliklerine uyum sağlayabilecek hayat tarzına sahip aileler için uygundur. Doğru eğitimle bu cins köpekler her türlü aktivitede oldukça başarılı olurlar. Border Collie’yi gerektiği gibi sosyalleştirip eğitmeye istekli olan sahip veya aile, bu zeki cinsle çok iyi geçinecektir. Border Collie dostları genelde bu köpeklerin her birinin kendine özel huylara sahip olduğunu ancak dişilerin daha “iş bitirici” ve görev odaklı, erkeklerin ise daha fazla sevgi gösteren, sadık bir yapıda olduğunu söylerler. Bu ırk aşırı derecede hırslı, sadık ve çalışkandır. Border Collie köpekler, çalışırken veya oyun oynarken mutlu olurlar ve işlerini tamamladıklarında sevgi görmek için sakinleşirler. Bu nedenle, bu köpekler apartman dairelerinde değil, büyük ve bahçeli evlerde veya çiftliklerde daha mutlu olurlar. Ayrıca Border Collie'ler sese ve farklı hareketlere karşı hassastırlar. Misafirler, yoldan geçenler ve diğer hareketler konusunda sizi havlayarak uyarırlar. Bunun yanında havai fişek ve gök gürültüsü gibi ani yüksek seslere karşı da hassas olabilirler.
Border Collie cinsi köpekler, günümüz İngiltere’sinde yaşayan insanların, köpekleri çoban köpeği olarak kullanmaya başladıkları dönemden itibaren aramızdalar. İskoçya ve İngiltere arasındaki sınır bölgesinde, Border Collie köpekler çiftliklerin en değerli üyelerinden biriydi. Tür, her bölgenin özelliklerine göre farklı isimlerle anıldılar. Welsh Sheepdog (Gal Köpeği), Northern Sheepdog (Kuzey Çoban Köpeği), Highland Collies (Yayla Collise’si) ve Scotch Collie (İskoç Collie’si) gibi. İsimlerindeki “Border” kısmını sınır bölgesinden, “Collie” ismini ise İskoç lehçesinde koyun köpeğini ifade etmesinden almışlardır.
1860 yılında, İngiltere’de düzenlenen köpek gösterilerinde ilk Bordor Collie’ler sergilendi. Kısa bir süre sonra Kraliçe Victoria Balmoral’a yaptığı bir gezide bu köpeklerden birini gördü ve cinse hayran kaldı. Kraliçenin bu ilgisi, cinsin ülke ve dünya çapında popüler olmasını sağladı. 1876 yılında Londra’daki Alexandra Palace’a 100 adet koyun getirildi ve Border Collie’ler bu sürüyü gütme konusunda resmen şov yaptı. Bununla beraber birçok köpek gösterisinde Border Collie cinsi köpekler sürüleri gütme yetenekleri ve zekaları ile insanları büyüledi. Bu köpeklerin atası olarak anılan 1893 doğumlu Old Hemp isimli Border Collie, 200’ye yakın yavru sahibi olmuş ve günümüzdeki Border Collie’lerin atası olmuştur. 1900’lerin başlarına geldiğimizde bu köpekler Amerika kıtası dahil dünyaya yayılmaya başladı. Uluslararası Çoban Köpeği Derneği, bu köpeklerin yayılmasında ve ırkın desteklenmesinde dünya çapında önayak oldu. Bu köpeklerin dış görünüşlerine göre değil, sürü gütme yetenekleri ve zeka seviyelerine odaklanılarak çiftleştirilmesi, günümüzde bile birinci sınıf çoban köpekleri olmalarını sağlamıştır. Border Collie ırkı köpekler 1995 yılında uluslararası köpek otoritesi olan AKC tarafından resmi bir köpek ırkı olarak tanındı. Bu köpekler genelde görünüşleri, tarihleri ve kişilikleri nedeniyle Avustralya Çoban Köpeği ile karıştırılırlar fakat kişilik konusunda benzer olsalar da tamamen farklıdırlar. Hem kişilikleri hem de tatlılıkları ile dikkat çeken Border Collie köpekler bir çok filmde de yer almıştır. Babe filmindeki Fly ve Rex, Hotel for Dogs’daki Shep gibi. Bunun yanında ölen sahibinin geri dönmesi için tren istasyonunda 5,5 yıl bekleyen Shep, bir araştırma deneyinde 1.000’den fazla kelime öğrenebilen Chaser adlı köpek de ünlü Border Collie’ler arasında yer alır. Ülkemizde de 2007 yılında açılan Border Collie Derneği ile bu köpekler için resmi bir otorite kurulmuştur.
Basitçe Border Collie cinsi köpeklerin kişiliğini tanımlamak gerekirse; bu köpekler enerji kaynağıdır. Sürekli tetikte olan, enerjik, zeki ve çalışkan bir kişiliğe sahiptirler. Eğitimleri kolaydır çünkü hızlı öğrenen bir yapıya sahiptirler. Bu köpeklerin sürekli bir işi olması gerekir. Sürekli meşgul olmaları önemlidir. Aksi halde sıkılırlar ve havlama, kazma ve kovalama gibi davranışlar geliştirebilirler. Bu köpeklerin çiftliklerde koyun gütmek için üretildiklerini, doğalarında bu gütme içgüdüsünün yoğun olduğunu unutmamak gerekir. Border Collie’ler rehberlerinin ıslığıyla, el işaretleriyle ve hatta kaşını kaldırması ile bile harekete geçebilecek derecede dikkatli ve hassas olmalarıyla bilinirler. Ayrıca Border Collie'ler ile dost olurken çok dikkatli olmak gerekir. Doğru şekilde yetiştirilmeyen bir Border Collie, aşırı derecede inatçı ve bağımsız olabilir. Yavruyken yeterince sosyalleştirilmezlerse korkak ve utangaç olabilirler. Farklı farklı insan ve hayvanla iletişime geçmek özgüven kazanmalarını sağlar. Veterinerler ve köpek uzmanları bu köpekler için “Border Collie köpekler işsiz kalmayı sevmezler.” şeklinde özellikle belirtmektedirler. Sakin ve apartman dairenizde size eşlik edecek bir köpek arıyorsanız bu köpekler size uygun değil. Bahçeniz ve ona sunabileceğiniz belirli bir bölgeyi koruma gibi işiniz var ise bir Border Collie ile dost olmayı düşünebilirsiniz.
Yüksek enerji seviyeleri nedeniyle Border Collie cinsi köpekler ilk kez bir köpeği ailelerine katacaklar için uygun değildir. Bu derece aktif ve çalışkan bir köpeğe yetişebilmek için uygun bir hayat tarzı gerekir. Border Collie’ler için en ideal ortam aslında bir çiftliktir. Bunun yanında bahçeli evlerde de mutlu olabilirler. Fakat apartman dairelerinde çalışkanlıklarını gösteremezler ve kendilerini bir göreve adayamazlar. Apartman dairelerinde havlama, eşyaları ısırma gibi olumsuz huylar geliştirirler. Özellikle çocuklu apartman dairelerinde çocuklar ile geçinemezler ve sorunlar yaşamanız muhtemeldir. Bu kısımda tabi ki yavruluk itibariyle sosyalleştirilmeleri önemli bir rol oynar fakat içgüdüleri bazen öne çıkabilir. Bahçeli bir evde olsa da yavruluktan itibaren evdeki çocukların kardeşleri olmadığını ve sınırlarını öğrenmeleri gerekir. Bu şekilde yetiştirilen bir Collie, çocuklarla gayet iyi geçinebilir. Border Collie’yi ailenize kattığınızda, ilk hafta çok önemlidir. İlk tanıştığınız hafta sınırları belirlemeniz, olumlu davranışlarını ödüllendirmeniz gerekir. Bu süreçte geliştirecekleri olumsuz huylar, hayatları boyunca etkili olacaktır. Özet olarak bu köpekleri tıpkı küçük bir çocuk gibi eğitmeli, onu aşırı heyecanlandırmamalısınız.
Border Collie nispeten uyumlu bir köpek olsa da, geniş alana sahip bir yaşam ortamına daha uygundur. Güvenli bahçe duvarları ile, araçları görmeyeceği şekilde konumlandırılarak şehir içi evlerde yaşayabilirler. Fakat ideal ortam tabi ki de çiftliklerdir. Yaşam ortamı nasıl olursa olsun, her gün hem zihinsel hem de fiziksel olarak çok fazla aktiviteye ihtiyaç duyarlar ve bunu sağlayabilecek derecede aktif bir ailede bulunmaları gerekir. Günümüz şehir hayatında onlara güttürecek koyunlarımız olmasa bile köpek sporları gibi aktiviteler onlar için yeterli olacaktır. Bunun yanında Border Collie yalnızlığa tahammül edemez. Ona sadece yaşam alanı sağlamak yeterli değildir. Eşlik edecek bir insan veya hayvan olması gerekir. Fakat bu köpeklerin insanları ve diğer hayvanları da gütme içgüdüleri vardır. Bu nedenle ısırır ve dürtebilir. Bunun önüne geçmek için yavruluk döneminde doğru sosyalleştirme eğitimleri gerekir. Eğer çok sayıda, farklı farklı evcil hayvanınız varsa bir anda onların ortamına katılmak Border Collie’ler için uygun değildir.
Oldukça enerjik olan bu köpeklerin günde toplam iki saat olmak üzere uzun ve tempolu yürüyüşlere ihtiyacı vardır. Araba ve bisiklet kovalamaya yatkınlıklarından dolayı kesinlikle tasma ile gezdirilmeleri gerekir. Araç ve bisiklet bulunmayan park ve bahçelerde tasmasını çözerek frizbi yakalama oyunu oynayarak aynı anda hem egzersiz ihtiyacını, hem de görev başarma güdüsünü doyurabilirsiniz. Özellikle frizbi yakalama konusunda uzmandırlar ve bununla çok eğlenirler. Egzersizlerin yanında parça parça dinlenme zamanı oluşturmak da önemlidir.
Border Collie köpeklerin orta uzunlukta, sert dış tüy ve yumuşak alt tüyden oluşan çift katmanlı kürkleri düz veya dalgalı olabilir. Her iki türde de düzenli tüy bakımı yapılması gerekir. Tüylerin karışıp düğümlenmemesi için en az haftada iki kez tüylerini fırçalamalısınız. Üç ayda bir kaliteli bir köpek şampuanı ile banyo yapmaları da tüylerinin sağlıklı kalmasını sağlar. İlkbahar ve sonbahar olmak üzere yoğun tüy dökme mevsimlerinde fırçalama rutinini günlük olarak uygulamak etkili olacaktır. Bunun yanında daha uzun tüylerin bulunduğu bacak ve pençe bölgesindeki tüyleri üç ayda bir kırpmak gerekir. Bu şekilde Border Collie’nizin tüyleri ipeksi ve cildi sağlıklı olacaktır. Bununla beraber tüy dökülmesini minimuma indirebilirsiniz ve vücut ısısını düzenlemeye yardımcı olabilirsiniz. Bu çift katmanlı kürk doğru bakım yapıldığında onları kışın sıcak, yazları ise serin tutar.
Aktif yaşam tarzları sayesinde tırnakları kendiliğinden törpülense de, düzenli olarak kontrol ederek çok fazla tıkırtı yapacak dereceye geldiyse kaliteli bir köpek tırnak makası ile tırnaklarını kesmeniz gerekebilir. Kulakları ise daha düzenli bakım ve temizlik gerektirir. Kulaktaki kızarıklık, koyu renklerde akıntı, kulak kaşıma ve baş çırpmalara karşı dikkatli olmanız gerekir. Bu belirtiler kulaktaki bir enfeksiyonun habercisi olabilir. Tartar birikimini ve bakterileri temizlemek için köpeğinizin dişlerini haftada en az iki veya üç kez fırçalayın. Kötü nefes kokusunun ve diş hastalıklarının önüne geçmek için günlük olarak fırçalamanız en idealidir. Ayrıca köpeğinizin gözleri berrak olmalı, kızarıklık veya akıntı olmamalıdır.
Border Collie’ler en zeki köpek cinslerinden biridir ve yeni şeyleri kolaylıkla öğrenirler. Kapsamlı bir eğitim süreci bu köpekler için şarttır. Eğitim süreci ile birlikte doğru sosyalleşme süreci yavruluktan itibaren gereklidir. Sınır koymanın önemli olduğuna değinmiştik fakat bu doğru eğitim süreci ile mümkündür. Özellikle de gütme içgüdüleri tipik olarak 6 ile 8 hafta arasında gelişir. Bu dönemde eğitim sürecinin yoğunlaşması gerekir. Eğitimdeki en önemli unsur tutarlılıktır. Tutarlı ve sürekli bir eğitim süreciyle Border Collie’ler birçok beceriyi ve hileyi öğrenebilirler. Sürü gütmenin yanında arama kurtarma görevlerine kadar her konuda eğitilebilirler. Eğitim sürecinde onları hem zihinsel ve hem de fiziksel olarak uyaracak aktiviteler kullanmak önemlidir. Çeviklik eğitimi, flyball, gütme, itaat eğitimi, getirme ve atlama eğitimleri bu köpekleri her açıdan uyarır ve aynı anda egzersiz ihtiyaçlarını da karşılar. Fiziksel ve zihinsel olarak doyurulmayan Border Collie’ler kendilerini meşgul etmek için çevresindeki insanları ve hayvanları gütmeye çalışırlar. Eğitim süreçlerinde pozitif pekiştirme en güçlü silahınız olacaktır. Pozitif davranışlarını övgü ve ödül mamaları ile karşılayarak bunu sağlayabilirsiniz.
Border Collie köpekler için veterinerler tarafından genelde önerilen mama miktarı, günde iki öğüne bölünmüş olarak 2 su bardağı miktarında yüksek kaliteli kuru köpek mamasıdır. Fakat köpeğinizin ne kadar yemek yiyeceği; büyüklüğüne, yaşına, kilosuna, metabolizmasına ve aktivite seviyesine bağlıdır. Tıpkı insanlar gibi köpekler de bireyseldir ve hepsinin yeme miktarı değişiklik gösterebilir. Hareketli bir köpek sakin bir köpekten daha fazla kaloriye ihtiyaç duyar. Border Collie köpekler genel olarak enerjik köpekler oldukları için yüksek kaliteli kuru mamalar kullanmak önemlidir. Bunun yanında yaşam dönemlerine göre köpek mamasının türünü de değiştirmelisiniz. Mesela yavruluk dönemin yavru köpek maması, yetişkinlik döneminde yetişkin köpek maması kullanmak gerekir.
Border Collie genel olarak sağlıklı bir köpek cinsidir fakat tüm ırklar gibi belirli sağlık sorunlarına yatkınlıkları vardır. Köpeğinizin bu hastalıklardan herhangi birini veya tümünü geçireceğinin garantisi yoktur fakat bu ırkla dost olmayı düşünüyorsanız farkında olmanız önemlidir. Eğer yavru bir Border Collie’yi ailenize katıyorsanız sağlıkları ile ilgili belgelere dikkat etmelisiniz. Aynı şekilde anne ve babasının da sağlık durumlarını kontrol etmelisiniz.
Kalça displazisi Border Collie köpeklerde uyluk kemiğinin kalça eklemine oturmamasıyla oluşan kalıtsal bir durumdur. Bazı köpekler bir veya her iki arka bacaklarında ağrı ve topallık gösterebilirken bazıları da dışarıdan herhangi bir belirti göstermezler. Bu hastalık röntgenler ile kolayca tespit edilebilir. Kalça displazisine sahip olan köpekler kesinlikle çiftleştirilmemelidir. Bir yavru Collie ile tanıştıysanız anne ve babasında bu hastalığın bulunup bulunmadığını sorun.
Prograsif Retinal Atrofi ise Collie’lerin gözlerinde retinada yaşanan bir bozulma ile ortaya çıkan bir hastalıktır. Hastalığın erkene evrelerinde köpeğiniz gece körlüğü yaşarlar ve hastalık ilerledikçe gündüzleri de görmemeye başlarlar. Etkilenen birçok köpek bu hastalığa uyum sağlayarak hayatına devam edebilir fakat yine de tetikte olmak gerekir.
Bunun yanında Border Collie köpeklerde kalıtsal olarak epilepsi de görülebilir. Epilepsi hafif veya şiddetli nöbetlere neden olabilir. Bu nöbetler alışılmadık davranışlara (takip ediliyormuş gibi koşma, sendeleme veya saklama gibi) veya bayılma, uzuvların sertleşmesi ve bilinç kaybı gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Nöbet belirtilerinden şüphelendiğinizde hızlıca bir veterinere danışmalısınız.
Osteokondroz Dissekan isimli bir ortopedik hastalıktır ve eklemdeki kıkırdakların yanlış büyümesinden kaynaklanır. Genellikle dirseklerde görülse de omuzlarda da görülebilir. Eklemlerde ağrılı bir sertleşmeye neden olur ve köpeğinizin dirseğini bükemeyecek duruma gelmesine yol açar. Bu hastalık köpeklerde dört ila dokuz ay arasında tespit edilebilir. En yaygın nedeni Border Collie’nizin aşırı beslenmesidir.
Border Collie, doğru şekilde yetiştirildiği ve yavruyken sosyalleştirme eğitimi aldığında iyi bir aile köpeğidir. Bu şekilde çocuklar ve diğer evcil hayvanlar ile iyi anlaşırlar. Fakat doğru sosyalleştirilmezler ve gütme içgüdüleri farklı bir alana yönlendirilmezse, çocukları ve diğer hayvanları gütmek için onları ısırabilir, kovalayabilir ve çok fazla havlayabilirler. Özellikle küçük çocuklar üzerinde baskı kurmaya çalışırlar. Bunun yanında tüm köpek ırklarında olduğu gibi çocuklarımızı da köpeklerle nasıl iletişim kuracakları konusunda uyarmamız gerekir. Çocuklarımıza yemek yerken veya uyurken köpeklere yaklaşmamalarını öğretmeliyiz. Bunun yanında her ne kadar cana yakın ve sakin olursa olsun çocuklarımızı köpekler ile yalnız bırakmamalıyız. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi Border Collie cinsi köpekler, köpeğinin her gün koşup oynayabileceği ve çalışabileceği bolca alanı olan aktif aileler için idealdir. Çok zeki olan bu köpekler cana yakın ve sevecendir fakat yüksek egzersiz ihtiyaçları ve havlama eğilimleri vardır. Bu nedenle bir Border Collie’yi ailenize katmadan önce etraflıca düşünmelisiniz.
Yüksek enerjileri ve aktivite ihtiyaçları nedeniyle Border Collie köpekler apartman yaşamına uygun değillerdir. Onlar için ideal ortam geniş bahçeli bir ev veya bir çiftlik evidir.
Border Collie köpeklerin aşırı havlama gibi durumlara yatkınlıkları bulunur. Aktivite ve çalışma ihtiyaçları karşılanmayan Border Collie köpekler çok fazla havlayabilirler.
Border Collie cinsi köpekler, çobanlık içgüdüleri, zekaları ve enerjileri ile öne çıkan köpeklerdir. Doğru aile ortamında ve eğitim ile harika birer aile dostu olabilseler de, yüksek egzersiz ihtiyaçları ve havlama eğilimleri göz önünde bulundurulmalıdır. Bu yazımızda Border Collie cinsi köpeklerin tarihçesinden, özelliklerine, bakımlarından ve kişiliklerine kadar birçok bilgiyi ele aldık. Border Collie sahibi olmayı düşünüyorsanız, bu yazıda yer alan bilgiler size yardımcı olacaktır. Bu cinsin size uygun olup olmadığını değerlendirmek için lütfen tüm bilgileri göz önünde bulundurun. Unutmayın ki her köpek bireyseldir ve bu yazıda yer alan bilgiler genel bilgilerdir. Köpeğinizin özel ihtiyaçlarını ve davranışlarını gözlemlemek ve ona göre davranmak önemlidir.
Blog yazımızda 2025 yılında kullanabileceğiniz en iyi 15 kedi kumu önerisini detaylarıyla inceliyoruz.
Blog yazımızda Fransız soylusu French Bulldog köpek ırkının özelliklerini ve bakımını detaylıca inceliyoruz.
1Her biri farklı duyguları ifade eden kedilerin kuyruk hareketlerinin ne anlama geldiğini blog yazımızda detaylıca inceliyoruz.
Altın rengi gözleri ile büyülen Birman kedisi özellikleri ve bakımını blog yazımızda detaylıca inceliyoruz.
Blog yazımızda masmavi gözleri ile büyüleyen heybetli Ragdoll kedisi özelliklerini ve bakımını detaylıca inceliyoruz.
Ülkemizde birçok dizi karakteri ile ünlenen Pug cinsi köpeklerin özellikleri ve bakımını detaylıca inceliyoruz.
Blog yazımızda Akdeniz'in en ünlü kedisi Kıbrıs kedisi özelliklerini ve bakımını detaylıca inceliyoruz.
4 Ekim Hayvanları Koruma Günü'ne özel mesaj örnekleri ve bu önemli gün hakkında tüm bilgiler blog yazımızda.
